بانکرینگ؛ سوخت رسانی به کشتی ها وضعیت پرسود دریایی

در حال حاضر حجم بانکرینگ مواد سوختی(نفت کوره و نفت گاز) به شرکتهای فعال در این زمینه به منظور تامین سوخت مورد نیاز کشتی های عبوری در دریای عمان و خلیج فارس در سال 92-93 چیزی حدود دو میلیون و 820 تن است که از این مقدار 2.7 میلیون تن نفت کوره و 120 هزار تن آن نیز نفت گاز بوده است.

با توجه به موقعیت حساس و استراتژیک ایران و قرار گرفتن در مسیر کریدورهای حمل و نقل بین المللی، شاهراه انرژی دنیا و دسترسی به آب های آزاد و از طرف دیگر بهره مندی از منابع سرشار انرژی این امکان وجود دارد تا با برنامه ریزی های سنجیده و هدفمند و تعامل میان دستگاه های مسئول در این بخش بتوانیم سهم قابل توجهی از این صنعت پر سود را از آن خود سازیم.

کشور ایران از لحاظ موقعیت جغرافیایی در مجاورت خلیج فارس و دریای عمان قرار گرفته است. سهولت دسترسی به آبهای آزاد و عبور تعداد بسیار زیادی از کشتی های نفتکش و تجاری از تنگه هرمز موقعیتی بسیار استثنایی برای ایران رقم زده است.

ایجاد ساختارهای مناسب زیر بنایی و برنامه ریزی های بلندمدت می تواند این توان بالقوه را بالفعل کند. از جمله ظرفیت ها و توانمندیهای بالقوه ایران در صنعت بانکرینگ عبارتند از: 1- برخورداری ازحجم قابل توجه نفت کوره تولیدی توسط پالایشگاه ها 2- مالکیت تمامی بنادر ساحلی شمال خلیج فارس شامل آبادان، خرمشهر، ماهشهر، عسلویه، بوشهر، بندرعباس و دریای عمان، چابهار و جزایر خارک، قشم، لاوان، کیش که در مسیر ترددکشتی ها می باشند 3-کلیه کشتی های عبوری و نفتکش ها به مقصد کشورهای عراق، کویت،عربستان، امارات، قطر، بحرین و عمان که وارد خلیج فارس می شوند به اجبار باید از سواحل جنوبی قشم عبور نمایند. 4- جزایر ایرانی عمدتاً در مقایسه با سایر کشورهای خلیج فارس از مزایای متعددی نظیر آبخور مناسب برای ارائه سوخت برخوردارند. 5- جزیره قشم 5 مایل از خط دریایی فاصله دارد در حالی که فاصله فجیره از این خط 25 مایل است.

درحال حاضر 20 درصد از سوخت کشتی های عبوری از بنادر ایران را تامین می کنیم

در این زمینه دکتر حق شناس معاون سابق امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی گفت: درحال حاضر 20 درصد از سوخت کشتی های عبوری از بنادر ایران را تامین می کنیم اما با برنامه ریزی هایی که صورت گرفته در آینده نزدیک این حجم را به 50 درصد می رسانیم.

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد گفت: با وجود آنکه فجیره سهم قابل توجهی از این صنعت را در منطقه بر عهده دارد در نظر داریم با سرمایه گذاری های بخش خصوصی که در این حوزه صورت گرفته و در آینده هم ادامه پیدا خواهد کرد سهم خود از این صنعت را افزایش دهیم. وی افزود: مناطق آزاد قشم و کیش به دلیل موقعیت جغرافیایی و ظرفیت قابل توجه در این زمینه، بسیار حائز اهمیت هستند.

این کارشناس مسائل کشتیرانی و دریانوردی در ادامه به بانکرینگ در دریای خزر اشاره کرد و تصریح کرد: در حوزه دریای خزر بدلیل اینکه سوخت و فراورده های نفتی قیمت پایین تری دارد معمولا کشتی ها سوخت خود را از مبدا تامین می کنند و مشکل سوخت ندارند اما برای این قسمت از بنادر کشور هم در آینده برنامه ریزی های خوبی داریم.

وی با بیان این مطلب که منطقه آزاد قشم و بندر شهید رجایی در دو طرف تنگه هرمز واقع شده اند بنابراین باید وزارت نفت، سازمان مناطق آزاد و سازمان بنادر و دریانوردی با همکاری وتعامل مناسب بستری را برای جذب سرمایه گذاران بخش خصوصی در این حوزه فراهم کنند.

مدیرعامل شرکت ملی نفتکش ایران با اشاره به ورود به بازار بانکرینگ نفت گفت: با ورود نفتکش به دنبال رقابت بیشتر با امارات در تجارت بانکرینگ در خلیج فارس هستیم. از طرفی بدنبال بارگیری نخستین محموله سوخت به منظور سوخت رسانی به کشتی های عبوری در خلیج فارس هستیم.

بر این اساس شرکت ملی نفتکش ایران به طور رسمی وارد بازار بانکرینگ خلیج فارس شد. اولین محموله عرضه شده در قالب مرکز بانکرینگ به کشتی ها حدود 42 هزار تن بوده است، در حالیکه شرکت نفتکش ایران تا قبل از این سالانه بیش از 600 هزار تن سوخت مورد نیاز ناوگان خود را از روش های مختلف و با هزینه بالایی تامین می کرد اما با اخذ مجوز بانکرینگ از وزارت نفت و دریافت مستقیم سهمیه بانکرینگ، از این پس با شرایط بهتری در جهت سوخت رسانی به کشتی های تحت مالکیت و اجاره خود درخلیح فارس و دریای عمان، اقدام خواهد کرد.

این مقام مسئول با بیان اینکه شرکت نفتکش با در اختیار داشتن بزرگترین ناوگان کشتی های نفتکش جهان و به پشتوانه 6 دهه فعالیت و تجربه در حوزه حمل و نقل دریایی مواد نفتی و دارا بودن ظرفیت های متنوع اعم از سوخت رسانی و تامین خدمات جانبی کشتی ها، می تواند علاوه بر تامین نیازمندی های ناوگان خود، نسبت به فراهم کردن سوخت موردنیاز دیگر کشتی های تجاری و نفتکش که در آبهای ساحلی کشورهای خلیج فارس تردد می کنند اقدام کند، تصریح کرد: با ورود به بازار بزرگ بانکرینگ امارات در این حوزه هم نقش آفرینی کند.

عضو هیات مدیره شرکت ملی نفتکش ایران افزود: این شرکت می تواند از طریق شرکت های زیر مجموعه خود که در حال حاضر فعال هستند، علاوه بر تامین سوخت کشتی ها، نیازهای تعمیراتی، تامین قطعات، آذوقه و خدمات مربوط به نقل و انتقال خدمه کشتی ها را نیز انجام دهد.

صفایی با تاکید بر اینکه در آینده با رفع تحریم های ظالمانه و از سرگیری تردد کشتی های خارجی به بنادر ایران، شرکت ملی نفتکش ایران این توانایی را دارد که نسبت به تامین سوخت و ارائه خدمات جانبی به این کشتی ها نیز اقدام کند، خاطرنشان کرد: به این ترتیب سهم ایران از بازار بانکرینگ در خلیج فارس هم به میزان قابل قبولی افزایش می یابد.

مدیرعامل منطقه آزادقشم با بیان این مطلب که صنعت بانکرینگ در کنار اینکه صنعتی درآمد زاست بسیار حساس است. و صرفا به معنای سوخت رسانی و پمپ سوخت نیست بلکه مجموعه ای از خدمات از جمله سوخت رسانی، تغذیه، تبادل نیروهای خدماتی، آب، تعمیرات کشتی، لوازم یدکی و ... را شامل می شود. بنابراین کشورهایی در این زمینه موفق هستند که بتوانند این خدمات را بصورت مجموعه خدمات ارائه دهند.

حمیدرضا مومنی با اشاره به اینکه مهمترین مناطقی که در این حوزه در دنیا فعال هستندعبارتند از 1- روتردام با 186 میلیون بشکه نفت ذخیره 2- سنگاپور با حدود 90 میلیون بشکه و 3- فجیره با 48 میلیون بشکه افزود: بنابراین رقیب جدی ما در این صنعت، کشور امارات درفجیره است. نکته جالب این است که فجیره حدود 65 درصد سوختش را از کشور ما چه از مبادی رسمی و چه غیر رسمی تامین می کند.

وی اظهار داشت: با توجه به اینکه یک بازار حدودا 34-35 میلیاردی در اطراف خودمان می بینیم. بنابراین باید برای این بازار تلاش دوچندانی انجام دهیم. ما در این حوزه مزیت های ویژه ای داریم مثلا: مزیت جغرافیایی و آبخور دریای ما که باعث می شود کشتی ها به راحتی پهلو بگیرند، دوم بعد مسافت است که اینها باید بیایند از کنار ما رد شوند که نزدیک 200 مایل را طی می کنند که اگر بتوانیم در این حوزه فعال شویم این مسافت را می توانند صرفه جویی کنند.

وی تشریح کرد: با راه اندازی این بخش می توانیم در کنار اشتغال خوبی که ایجاد می کنیم، از سهم و درآمد قابل توجهی که آنها در این بخش دارند برخوردار شویم. از طرفی در کنار آن صنایع دیگر هم فعال می شوند مثل تعمیرات کشتی و ... به هر ترتیب ما رقبای قابل توجهی در اطراف خودمان داریم ولی به این معنا نیست که نتوانیم به این عرصه وارد شویم. الان در منطقه آزاد قشم چند متقاضی در این حوزه وجود دارد و اخیرا در بازدیدی یکی از این شرکت ها 50 هزار تن ظرفیت ذخیره سازی داشت که سوخت گیری های اولیه در حال انجام است و فعلا بدلیل اسکله هایی که در حال ساخت است به بهره برداری نرسیده است. کار پیچیده ای است ولی به این معنا نیست که نشود از سهم بازار گرفت.

با تعامل وزارت نفت، سازمان بنادر و بخش خصوصی فعالیت‎های بانکرینگ در بنادر و جزایر کشور توسعه می یابد

وی با بیان اینکه «سازمان بنادر و دریانوردی در سال‎های گذشته در بنادر مختلف کشور بویژه بندر شهیدرجایی برای فراهم‎سازی زیرساخت‎های سوخت‎رسانی کشتی‎ها سرمایه‎گذاری کرده است»، اعلام کرد: در سال گذشته یکی از بزرگترین قراردادهای سرمایه‎گذاری در بنادر کشور به ارزش 500 میلیارد تومان برای بانکرینگ در خلیج فارس منعقد شد که تاکنون پیشرفت قابل توجهی نیز داشته است.

مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به ورود صندوق توسعه ملی و بانک‎های مختلف برای سرمایه‎گذاری در بخش بانکرینگ افزود: آمادگی داریم تا در بندر شهید رجایی، قشم و در مرحله بعد چابهار فعالیت‎های سوخت رسانی کشتی ها را توسعه دهیم.بنظر میرسد در منطقه خلیج فارس و دریای عمان و سایر حوزه ها مستعد یکی از فعالیتهای جدی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران توجه به این حوزه باشد.

با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و قرار گرفتن در مجاورت آبهای خلیج فارس و دریای عمان و برخورداری از حجم قابل توجه نفت کوره تولیدی پالایشگاه ها، با رونق صنعت بانکرینگ می توان این توان بالقوه را به بالفعل تبدیل نمود. در نتیجه برای انجام این عملیات هر گونه هماهنگی با مبادی تامین و همچنین اسکله ها، برای تحویل فرآورده مانند نفت گاز یا نفت کوره به اندازه مورد نیاز و در وقت مقرر ضروری است.

هرچند اقداماتی از سال های گذشته در این حوزه شکل گرفته اما به نظر میرسد تمرکز بر این بخش و حمایت از بخش خصوصی بتواند مشکلات پیش رو در این عرصه را مرتفع سازد.